Əczaçılıq — insanların sağlamlığını qorumaq, xəstəliklərin qarşısını almaq və müalicə prosesini dəstəkləmək üçün dərmanların hazırlanması, tərkibinin öyrənilməsi və düzgün tətbiqi ilə məşğul olan elmi sahədir. Sadə dillə desək, əczaçılıq ixtisası tibb və kimyanın qovuşduğu nöqtədir.
Bu ixtisasın məzunları yalnız dərman satan mütəxəssislər deyil, həm də dərmanların təhlükəsizliyini, keyfiyyətini və effektivliyini təmin edən elm adamlarıdır. Əczaçılıq mütəxəssisləri həm xəstələrin müalicə prosesində həkimlərlə birgə çalışır, həm də laboratoriyalarda yeni dərman formullarının hazırlanması ilə məşğul olurlar.
Bu sahə insan həyatına birbaşa təsir etdiyi üçün həm böyük məsuliyyət, həm də dərin elmi bilik tələb edir.
Əczaçılıq ixtisası Azərbaycanda əsasən tibb yönümlü universitetlərdə tədris olunur. Ən tanınmış ali təhsil müəssisələri bunlardır:
Azərbaycan Tibb Universiteti (ATU) – ölkədə bu ixtisas üzrə əsas təhsil ocağıdır.
Əczaçılıq ixtisası əsasən 5 illik bakalavr təhsili tələb edir. Tədris müddətində tələbələr həm nəzəri dərslər, həm də xəstəxana və apteklərdə təcrübə keçməklə praktik biliklər qazanırlar.
Əczaçılıq ixtisası həm tibbi, həm də kimyəvi fənləri özündə birləşdirən çoxşaxəli bir sahədir. Təhsil müddətində tələbələr aşağıdakı əsas fənlərlə tanış olurlar:
Ümumi və üzvi kimya Biofizika və biokimya Anatomiya və fiziologiya Farmakologiya Farmasevtik kimya Farmakognoziya (təbii dərman maddələrinin öyrənilməsi) Dərman texnologiyası və istehsalı Klinik farmasiya Toksikologiya Mikrobiologiya və immunologiya
Bundan əlavə, tələbələr laborator işləri, dərman istehsalı prosesləri və tibbi etika üzrə də dərslər keçirlər. Bu, onlara həm dərman istehsalı, həm də pasiyentlərlə ünsiyyət baxımından tam peşəkar bilik qazandırır.
Əczaçılıq ixtisası həm bu gün, həm də gələcəkdə dünyada ən çox tələbat olan sahələrdən biridir. Tibbi texnologiyalar və yeni dərman növləri sürətlə inkişaf etdikcə, bu sahədə ixtisaslaşmış mütəxəssislərə ehtiyac artır.
Xüsusilə pandemiya dövrü göstərdi ki, əczaçılıq yalnız dərman satmaq deyil, həm də insan həyatını xilas edən elmi tədqiqat sahəsidir. Yeni vaksinlərin və müalicə üsullarının hazırlanmasında əczaçılar mühüm rol oynayır.
Eyni zamanda, qlobal səhiyyə bazarı böyüdükcə, əczaçıların fəaliyyət sahələri də genişlənir:
Klinik apteklər və xəstəxanalar Dərman istehsalı müəssisələri Elmi-tədqiqat laboratoriyaları Dərman nəzarəti və keyfiyyət yoxlanışı qurumları Tibbi marketinq və satış sahəsi
Yəni bu ixtisas yalnız tibbə deyil, həm də biznes, menecment və innovasiyaya açılan bir qapıdır.
Azərbaycanda əczaçıların maaşı onların təcrübəsindən, iş yerindən və ixtisaslaşma səviyyəsindən asılıdır. Yeni məzun bir əczaçı aptekdə işləyirsə, orta aylıq maaş 800–1200 AZN, təcrübəli və menecer səviyyəsində çalışan əczaçılar üçün isə 2000–3500 AZN aralığındadır.
Laboratoriya və istehsalat müəssisələrində işləyən mütəxəssislər isə layihə əsaslı işlərdə daha yüksək gəlir əldə edə bilirlər.
Xaricdə isə vəziyyət xeyli fərqlidir. Məsələn:
ABŞ-da əczaçıların illik maaşı orta hesabla 100,000–130,000 dollar, Kanadada 80,000–110,000 CAD, Almaniya və İsveçrə kimi ölkələrdə isə 60,000–90,000 avro arasındadır.
Bu fərq, əsasən, həmin ölkələrdə əczaçılığın həm elmi, həm də kommersiya baxımından çox inkişaf etməsi ilə əlaqədardır.
Əczaçılıq sahəsində uğurlu olmaq üçün tələbələrdə aşağıdakı xüsusiyyətlər mühüm rol oynayır:
Riyaziyyat, kimya və biologiyaya maraq Yüksək diqqət və məsuliyyət hissi Analitik düşünmə bacarığı Elmə maraq və öyrənməyə açıq olmaq İnsanlarla düzgün ünsiyyət qurmaq bacarığı Dəqiqlik və detallara diqqət yetirmək
Bu ixtisasda səhv üçün yer yoxdur. Bir dərmanın dozasında kiçik yanlışlıq belə insan sağlamlığına zərər verə bilər. Buna görə də, əczaçılıq tələbələri hər bir işi diqqətlə və məsuliyyətlə yerinə yetirməyi öyrənməlidirlər.
Əczaçılıq ixtisasında ingilis dili mütləqdir. Çünki elmi məqalələr, dərmanların təsviri və beynəlxalq dərman standartları əsasən ingiliscədir. Minimum B2 səviyyəsi tələb olunsa da, C1 səviyyəsi bu sahədə beynəlxalq karyera üçün ideal sayılır.
Əlavə olaraq, alman dili Avropa ölkələrində əczaçı kimi işləmək istəyənlər üçün böyük üstünlükdür. Rus dili isə postsovet ölkələrindəki iş imkanları üçün faydalıdır.
Əczaçılıq ixtisası həm insana faydalı olmaq, həm də sabit gəlir və dərin elmi perspektiv qazanmaq istəyənlər üçün ideal seçimdir. Bu sahədə xaricdə təhsil almaq istəyənlər üçün Almaniya, Kanada, Böyük Britaniya, Macarıstan və Türkiyə kimi ölkələr ən çox üstünlük verilən istiqamətlərdəndir.
Bu ölkələrdə tələbələr yalnız nəzəri dərs almır, həm də dərman istehsalı zavodlarında və xəstəxanalarda praktik təcrübə qazanırlar. Xaricdə təhsil həm beynəlxalq tanınan diplom, həm də yüksək səviyyəli laboratoriya təcrübəsi ilə gələcəkdə qlobal farmasiya şirkətlərində işləmək üçün böyük üstünlük yaradır.
Əgər sənin marağın elm, sağlamlıq və insanlara faydalı olmaq üzərindədirsə, əczaçılıq sənin üçün doğru ixtisasdır. Xaricdə bu sahədə təhsil almaq isə sənə yalnız bilik deyil, həm də dünyaya açılan sağlam gələcək qapısı təqdim edəcək.
